Nieuwe Hollandse Waterlinie ontdekken: nationaal meesterwerk

Twee kastelen, 45 forten, zes vestingen, 85 mitrailleurkazematten, meer dan zevenhonderd schuilplaatsen en kazematten, en ruim honderd militaire sluizen en waterwerken. Rik ontdekt de Nieuwe Hollandse Waterlinie: een verdedigingslinie met een lengte van 85 kilometer, een nationaal meesterwerk én – sinds 2021 – UNESCO Werelderfgoed.

Soms realiseer jij je pas hoe bijzonder iets is als je er midden in staat. Dat is het gevoel dat Rik ervaart als hij op een zondag in augustus vanuit Schalkwijk op ontdekkingstocht gaat langs – een klein deel van – de Nieuwe Hollandse Waterlinie.

UNESCO Werelderfgoed
Tussen 1815 en 1940 maakt dit nationale meesterwerk het westen van Nederland onbereikbaar voor de vijand. Water als bondgenoot, het speelt een rol bij meerdere UNESCO Werelderfgoederen in ons land.

Hoe het werkt: in tijden van oorlog zetten soldaten brede stroken land onder water. Zodanig diep dat soldaten, voertuigen en paarden er niet doorheen kunnen en het te ondiep is voor boten.

Rijksmonument
De Nieuwe Hollandse Waterlinie heeft een lengte van 85 kilometer en een breedte die varieert van 3 tot 5 kilometer. De verdedigingslinie loopt van Muiden tot aan de Biesbosch en is dit jaar toegevoegd aan UNESCO Werelderfgoed Stelling van Amsterdam.

Wat je tegenkomt als je de volledige afstand zou overbruggen: 45 forten, zes vestigingen, twee kastelen, 85 mitrailleurkazematten, ruim zevenhonderd betonnen schuilplaatsen en kazematten en ruim honderd militaire sluizen en waterwerken. Daarmee is de linie het grootste rijksmonument van Nederland.

Klompenpaden
Wij kiezen voor Schalkwijk, een dorp in de gemeente Houten, als startpunt. Vanuit daar lopen we een wandeling die we hebben gevonden via de Routenl-app en combineren met een deel van één van de twee Klompenpaden. Niet bekend met dit fenomeen, lees dan deze blog.

Historie
Op het Eiland van Schalkwijk is het historische landschap van de Nieuwe Hollandse Waterlinie bijzonder goed bewaard gebleven en – daardoor – nog volop te beleven en ervaren.

Heel dichtbij elkaar vind je hier Fort Honswijk, Lunet aan de Snel, Werk aan de Korte Uitweg, Gedekte Gemeenschapsweg, Werk aan de Groeneweg, Werk aan de Waalse Wetering en Waterbergingsgebied Blokhoven.

Werk aan de Groeneweg
Onze eerste ‘stop’ is Werk aan de Groeneweg, een verdedigingswerk dat nog volledig de oorspronkelijke vorm heeft. Deze infanteriestelling uit de Eerste en Tweede Wereldoorlog bestaat uit een dubbele loopgraaf met aarden wallen en 55 schuilplaatsen voor groepen.

Er is een belevingsroute uitgezet van 2 kilometer, die zeer geschikt is om met kinderen te doen. Overal staan informatieborden, waardoor je echt wordt meegenomen in de tijd.

Stelling van Honswijk
Nadat we een poosje heerlijk struinen langs de Lek en genieten van de vergezichten, komen we aan bij de Stelling van Honswijk. Bekijk de doeken/foto’s om meer te weten te komen over gehele Nieuwe Hollandse Waterlinie en geniet van Fort Honswijk.

Op het terrein kun je gebruikmaken van het toilet en voor een kleine vergoeding een kop koffie zetten. Super leuk om te constateren dat dit allemaal zo mooi is geregeld.

Fort Honswijk
Het fort had als functie de vijand de doortocht over de Lekdijk te verhinderen en – in nauwe samenwerking met het aan de andere zijde van de rivier gelegen Fort Everdingen – de Lek af te grendelen. De toren is gebouwd tussen 1841 en 1848, en is de oudste en grootste van de linie.

Iedere zondag is er één rondleiding, waaraan je gratis kunt deelnemen. Omdat wij er in de ochtend zijn en deze ’s middags plaatsvindt, kiezen wij ervoor om het terrein zelf te verkennen.

Lunet aan de Snel
Lunet aan de Snel (1845-1846) kom je tegen als je van Fort Honswijk richting Werk aan de Korte Uitweg wandelt. Aan de Gedekte Gemeenschapsweg tref je een klein fort en een verdedigingswerk. Het weidse uitzicht als je boven bent, krijg je er gratis bij.

Het had als functie aanvallen op Fort Honswijk vanuit het noordoosten te weerstaan. Bovendien kon vanaf die plek een gedeelte van de Lekdijk onder vuur worden genomen, hetgeen niet mogelijk was vanaf Fort Honswijk.

Blokhoven
Het laatste deel van onze route volgen we de route van het klompenpad. Daardoor doorkruisen we Waterbergings- en inundatiegebied Blokhoven, dat ook te bezoeken is in een kano. Sta een seconde stil en stel je voor dat alles wat je ziet onder water staat.

In het gebied kan maar liefst 23.000 kubieke meter water worden opgevangen. Het demonstreert het hoe inundatie werkt: het onder water zetten van land om de vijand tegen te houden. Zomers wordt het tweemaal per maand onder water gezet om dat proces zichtbaar te maken. Helaas niet op het moment dat wij er zijn. Maar ja, je kunt niet alles hebben.

Als waterbergingsgebied zorgt het ervoor dat Schalkwijk geen problemen krijgt in tijden van hevige regenval. De hoeveelheid water die er kan worden opgevangen, staat gelijk aan de inhoud van tien Olympische zwembaden.

Regen
Verwonderd en verrast nemen we plaats op een van de (overdekte) terrassen in Schalkwijk. Dat het enkele minuten later ernstig hard gaat regenen en wij onderweg geen druppel hebben gehad, maakt onze wandeling extra bijzonder. Bang voor natte voeten hoeven we niet te zijn, zo hebben we enkele minuten eerder met eigen ogen kunnen aanschouwen. Een geruststellende gedachte.

Eten, drinken en slapen
Onze tips voor goed eten, goed drinken en/of goed slapen. In Kasteel Heemstede in Houten zwaait kersvers sterchef Ollie Schuiling de culinaire scepter. Hij serveert lunch van woensdag tot en met zondag, en diner van dinsdag tot en met zaterdag.

In Wijk bij de Duurstede kun je je overgeven aan de keukenploeg van restaurant ‘t Klooster, die je een verrassingsmenu serveert. Lunch van vrijdag tot en met zondag, en diner van woensdag tot en met zondag.

Extra leuk is restaurant Céline in Nieuwegein, dat huisvest in een fort dat tevens onderdeel is van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Geopend van donderdag tot en met zondag.

Utrecht
In Zeist kun je kiezen voor First of Kasteel Kerckebosch in Zeist, Driebergen is de thuishaven van sterrestaurant La Provence en de keuze in Utrecht is uiteraard reuze: Héron, Hemel & Aarde, Maeve, Restaurant 273 of Karel V. Overnachten kan in de Utrechtse hotels Karel V, NH Utrecht of Carlton President Utrecht-Maarssen.

Lees ook:
Wandelen in Woold: over klompenpad van en naar de Brömmels
Wandelen bij de Oostvaardersplassen: waar natuur het won van industrie
Wandelen op Schokland: ooit een eiland in gevecht met de Zuiderzee

ChefsFriends wordt mede mogelijk gemaakt door ‘De vrienden van…’: WTOL-Academy.nl, Kesbeke Fijne Tafelzuren, Bourgondisch Lifestyle, Chaîne des Rôtisseurs, Nice to Meat, Laurent Smedts Import, Reitsma Seafood, Non+Ultra Coffee & More (gebruik de code CF20 en krijg 20 procent korting) en R&R media en advies. Ook vriend worden? Stuur een e-mail naar rik@chefsfriends.nl.