Wandelen op Schokland: ooit een eiland in gevecht met de Zuiderzee

Als we de hoek om wandelen, bereiken we het noordelijkste punt van UNESCO Werelderfgoed Schokland! We proberen te ervaren wat het ooit was: een eiland, vechtend tegen de woeste Zuiderzee. In 1942 drooggelegd. Tot 1859 bewoond. In dat jaar vertrekken de eilanders, omdat de strijd tegen het water is verloren.

Ook mijn partner en ik (her)ontdekken ons eigen land. Niet dat we geen enkel idee hebben bij wat we allemaal kunnen doen, maar verre reizen zijn voor later sinds we in Nederland te maken hebben met corona. En dus trekken we er zoveel als mogelijk op uit om het bezoeken van bijzondere plekken te combineren met het maken van wandeltochten.

Eiland op het droge
Op deze zaterdag in juli kiezen we voor een bezoek aan Schokland, in 1995 het eerste UNESCO Werelderfgoed van Nederland. Tegenwoordig een eiland op het droge, maar voorheen omgeven door de Zuiderzee.

En bewoond. Tot 1859, als de strijd tegen het water voorgoed wordt verloren door de eilanders. De regering besluit dat de iets meer dan 600 bewoners moeten vertrekken. Overigens niet alleen door het blijvende gevaar van overstromingen, ook vanwege de heersende armoede.

Noordoostpolder
Neem dat verhaal in je gedachten mee als je Schokland bezoekt. Het ‘eiland op het droge’ in het polderlandschap van de Noordoostpolder is 4 kilometer lang en 300 tot 350 meter breed. Het totale werelderfgoed is ruim 1300 hectare.

Het rondje Schokland bestaat uit twee wandelroutes die je desgewenst kunt combineren. Voor de hondenliefhebbers: viervoeters zijn aangelijnd toegestaan.

Nederland en water
Schokland is sinds 1942 vanwege de inpoldering van de Noordoostpolder onderdeel van het vaste land. Het herbergt Nederland langste bewonersgeschiedenis en symboliseert de relatie van de Nederlander met het water. Er zijn sporen van menselijke bewoning aanwezig die teruggaan tot ver in de prehistorie.

Haven
Wij besluiten beide routes te lopen en beginnen met de vluchthavenwandeling van 5,5 kilometer. Deze brengt ons naar het noordelijkste punt van het eiland, met als hoogtepunt de voormalige haven.

Het misthoorngebouw en de lichtwachterswoning herinneren aan die tijd. In de haven konden schepen ‘schuilen’ als het water op de Zuiderzee zich weer eens van de slechtste kant liet zien.

Woeste water
Water is er nu niet meer te zien. Wel polderlandschap, tot aan de horizon. Een beeld vormen bij hoe het er destijds aan toe moet zijn gegaan, dat kunnen we natuurlijk wel. In gedachten zie ik het woeste water delen van het eiland wegslaan. Maar op mooie dagen moet het hier ook heerlijk zijn geweest. Genieten van dat water en van vis die waarschijnlijk nergens anders verser kon worden gegeten.

De Gesteentetuin
De wandelingen starten bij bezoekerscentrum De Gesteentetuin, dat deze middag – om voor ons onduidelijke redenen – gesloten is. Jammer, omdat er informatie te vinden is over de geschiedenis en de natuur van Schokland, en omdat een koffiestop tussen twee wandelingen natuurlijk geen straf is. Op de ‘oranje route’ kom je namelijk geen horeca tegen.

Bomen
Langs de rand van Schokland zijn bomen geplaatst, die het voormalige eiland markeren. Op luchtfoto’s levert dat een prachtig beeld op, maar ook tijdens het wandelen zorgt dat voor een speciaal gevoel. Al is het maar omdat jij je dan nog beter realiseert dat voorbij dat groen ooit alleen water te vinden was.

Kerk van Ens
De andere route heeft de naam ‘ruïnewandeling’, is 7,6 kilometer lang en brengt je naar het zuidelijkste punt. Onderweg kun je een stop maken bij restaurant Schokland – heerlijk terras, leuke dagkaart en vriendelijke medewerkers – en het museum bezoeken. Wij doen het eerste wel, maar laten het tweede aan ons voorbijgaan.

Op het zuidpunt nemen we de tijd om de middeleeuwse kerkruïne van de Oude Kerk van Ens te bekijken. Het is het oudste zichtbare bewijs van bewoning op Schokland. De kerk is in verschillende fasen tussen 1300 en 1600 gebouwd.

Tot begin zeventiende eeuw werden in de duisternis en mist seinvuren op de kerktoren ontstoken om schippers en vissers veilig de haven in de loodsen. Vlak ernaast treffen we de overblijfselen van wat ooit een vuurtoren was.

Schokkerbos
Beide wandelingen starten en eindigen in het 85 hectare grote Schokkerbos langs de westzijde. Het bos is bijna zeventig jaar oud en bestaat voornamelijk uit essen, eiken en naaldbomen, die groeien op een bodem van veen, kleileem en klei.

Vruchtbare grond voor varens, paddenstoelen en mossen. Kenners vonden er liefst 75 soorten mos en meer dan 350 soorten paddenstoelen (waarvan er zo’n dertig zeldzaam tot zeer zeldzaam zijn).

Zwerfstenen
Er leven haviken, buizerds, sperwers, ransuilen, zangvogels en reeën. Wij hebben de genoemde dieren niet gezien, maar wel volop kunnen genieten van gezang en andere vogelgeluiden.

In de omgeving van het bezoekerscentrum zijn marterkasten opgehangen voor de boommarter. Ook vind je daar veel zwerfkeien. Deze zijn in de ijstijd vanuit Scandinavië in ons land terechtgekomen.

UNESCO Werelderfgoed
Kortom: waardevolle Nederlandse geschiedenis die je gratis kunt komen opsnuiven. Wij wisten niet goed wat we moesten verwachten, maar stapten met een grote glimlach in de auto.

En met een nieuwe ambitie: alle tien Nederlandse werelderfgoederen bezoeken. Wij zijn al aardig op weg! En jij? Benieuwd waar je dan naartoe moet? Vakantie in eigen land: 10 keer UNESCO Werelderfgoed.

Eten, drinken en slapen
Een bezoek aan Schokland, waar je overigens ook prima kunt fietsen, combineren met goed eten, goed drinken en/of goed slapen? Goed idee! Onze tips.
De Boet op Urk van Zwanie en Cees Kramer. Lunch van dinsdag tot en met vrijdag, en diner van dinsdag tot en met zaterdag.
Le Mirage in Emmeloord van Colinde en Guust de Nijs. Keuken volgens het Dutch Cuisine-principe. Diner van woensdag tot en met zondag.
Flantuas op de luchthaven van Lelystad. Van woensdag tot en met zondag geopend van 12.00 tot 21.00 uur.
De Gordiaan Kitchen-Bar in Lelystad van Joëlla en Lars Dekens. Diner van dinsdag tot en met zaterdag.

Op ongeveer een half uur rijden liggen Blokzijl (Kaatje bij de Sluis*, ook slapen), Giethoorn (De Lindenhof**, ook slapen), Zwolle (De Librije***, Brass Boer Thuis, Bar Senang en Coperto’s Restobar) en Steenwijk (Bovenmeester). Een autorit van zo’n veertig minuten brengt je in Almere (Boathouse, Brasserie Bakboord), Harderwijk (Basiliek*, Ratatouille, Chez Brochard en ’t Nonnetje**) en/of Meppel (Sukade).

Voor overnachtingen wijzen we je graag op Lumen Hotel & Events, Bilderberg Grand Hotel Wientjes, Hotel Zwolle en Librije’s Hotel in Zwolle, en Van der Valk en Apollo Hotel Almere City in Almere.

ChefsFriends wordt mede mogelijk gemaakt door ‘De vrienden van…’: WTOL-Academy.nl, Kesbeke Fijne Tafelzuren, Bourgondisch Lifestyle, Chaîne des Rôtisseurs, Nice to Meat, Laurent Smedts Import, Reitsma Seafood, Non+Ultra Coffee & More (gebruik de code CF20 en krijg 20 procent korting) en R&R media en advies. Ook vriend worden? Stuur een e-mail naar rik@chefsfriends.nl.