Notenteelt in Nederland groeit: kansen voor chefs en gastronomie

Noten kunnen een gamechanger zijn in de eiwittransitie. Maar hoe is het gesteld met de notenteelt in ons land en kunnen notentelers leveren bij toenemende vraag, zeker als chefs de lokale noot ontdekken? ‘20% van de chefs moeten noten uit Nederland gebruiken’.

De Nederlandse notenteelt staat nog in de kinderschoenen. Al schakelen steeds meer boeren, aangejaagd door subsidies en projecten, over naar notenteelt als kansrijke neventak. Melkveehouders kiezen daarbij veelal voor de walnoot, akkerbouwers voor de hazelnoot.

De Nederlandse Notenvereniging bundelt sinds haar oprichting in 2017 kennis en krachten om de Nederlandse notenteelt in kaart te brengen en te stimuleren. Michaela van Leeuwen is voorzitter van de Nederlandse Notenvereniging en opvolger van Ton Baltissen, die de vereniging oprichtte en twee boeken schreef over de notenteelt in Nederland. Experts dus.

Op het melkveebedrijf van de man van Michaela in de uiterwaarden langs de IJssel bij Zutphen vindt aanplant plaats van diverse rassen van walnoten- en hazelnotenbomen. Vooral om te ontdekken wat de mogelijkheden zijn en om kennis op te doen van aanplant, bodemsoort, boomverzorging en oogstmanagement. Duidelijk is dat veel notentelers zich in de pioniersfase bevinden. Feit is dat de notenteelt groeiende is en kansen biedt, zeker nu de consument vaker alternatieven zoekt voor het eten van vlees.

Michaela en Ton kennen elkaar van de Wageningen University & Research (WUR) en werken beiden in of rondom de agrarische sector. Michaela als projectleider Agroforestry bij boerenorganisatie LTO Noord. Ton als projectmanager bij CropEye, een netwerkorganisatie voor de landbouw met onder andere focus op duurzaamheid en bomenteelt.

 Tijd voor een gecombineerd vraaggesprek.

Hoe groot is de notenteelt in ons land op dit moment?
‘Een complex antwoord op een eenvoudige vraag. De notenteelt gaat mee in de jaarlijkse mei-telling van boeren, een telling waarbij boeren hun activiteiten en producties moeten laten registreren. Alleen niet alle boeren geven de juiste gewascode “noten” mee tijdens de telling. Daardoor zijn de cijfers niet volledig. Als we naar de officiële beschikbare cijfers van het CBS kijken, dan noteren we 130 hectare notenteelt in Nederland. Maar in werkelijkheid ligt dit hoger. We zien dat boeren de notenteelt interessant vinden als neventak. Melkveehouders kiezen daarbij veelal voor walnoten vanwege de graslandwerkzaamheden en akkerbouwers hebben een lichte voorkeur voor de teelt van hazelnoten. Het streven is gemiddeld zo’n 2.500 kg per hectare voor beide teelten. Hazelnoten hebben 3 tot 4 jaar na aanplant hun eerste oogst, walnoten na zo’n 7 jaar. Agroforestry is de oplossing om de stichtingsperiode te overbruggen en nog grasland of andere gewassen tussen de bomen te telen. Dat lukt niet meer als de bomen na 10 of 15 jaar groot zijn geworden.’

Hoe past notenteelt binnen de trend van gezonde voeding en duurzaamheid?
‘Noten zijn gezond. De Schijf van Vijf van het Voedingscentrum adviseert om dagelijks 25 tot 30 gram noten te eten. Als we uitgaan van 10 miljoen Nederlandse Schijf van Vijf-volgers, dan betekent dit dat we 80.000 tot 90.000 hectare notenteelt in Nederland nodig hebben als we noten van eigen bodem willen eten. Dit is niet realistisch. Maar de walnoot heeft niet voor niets de vorm van hersenen, zit vol met omega 3. Veel noten die we in Nederland nuttigen, komen uit het buitenland. Uit Turkije, Frankrijk en de VS. Dat betekent veel foodmiles en dus niet duurzaam. Ook gelden er in die landen andere normen en wetten ten aanzien van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Noten van dichtbij zijn in alle opzichten een gezondere en duurzamere keuze, zeker als ze biologisch worden geteeld’.

Zien jullie groei in de vraag van chefs, speciaalzaken of consumenten naar lokaal geteelde noten?
‘De consument wil wel. Een steeds grotere groep consumenten koopt rechtstreeks bij de boer, bijvoorbeeld bij stalletjes langs de weg. Speciaalzaken hebben wel belangstelling maar kiezen nog veelal voor de bestaande keten van groothandels. Net als veel koks, al zijn er zeker chefs die oog hebben voor lokale noten of notenolie. Chefs kunnen hun oog laten vallen op de meer exclusieve noten zoals roodvliezige noten vanwege de kleur, of noten in de vorm van liefdevolle hartjes. De afzetmarkt is ook in ontwikkeling. Zo zien we meer notenverwerkers die hun noten en olie afzetten via internet, winkels of evenementen. Mooie voorbeelden aan de afzetkant zijn de producten van Veld 4, Hannehoeve en Horizon bv.’

Welke kansen zien jullie voor uitbreiding en innovatie binnen de Nederlandse notenteelt?
‘De sector staat nog in de kinderschoenen. We kunnen nog veel winnen in kennis over aanplanten van bomen, het enten van bomen en resistentie opbouwen onder andere om insectendruk tegen te gaan. Grote kanshebber is het veranderende klimaat. Omdat het warmer wordt, nemen de kansen voor notenteelt toe. Vergelijk het met de wijnbouw. Bepaalde druivenrassen schuiven langzaam op van Frankrijk naar Nederland. Zo’n verschuiving zien we ook in de notenteelt. Maar kennisverrijking is wel de grootste kanshebber.’

Wat zijn de grootste bedreigingen of uitdagingen voor notentelers in Nederland?
‘Ziekten en plagen. Zoals de walnotenboorvlieg in de walnotenteelt en de hazelnootboorder in de hazelnotenteelt. Maar ook roeken en kraaien vormen een bedreiging. Die vogels weten maar al te goed dat noten lekker zijn. Daarnaast staan bestaande ketens gebaseerd op internationale logistiek onder druk en kan de geo-politiek met bijvoorbeeld handelstarieven de keten verstoren. Verder zie je aan de vraagkant specifieke eisen zoals een bepaalde nootgrootte, kleurstelling of vochtgehalte. Dat is voor notentelers niet altijd makkelijk om aan dergelijke veeleisende vraag te voldoen.’

Wat is de ultieme droom voor de Nederlandse notenteelt over pakweg tien jaar?
‘Dat 20% van de chef-koks in Nederland noten uit eigen land gebruikt. En dat het aantal hectare aan notenteelt fors toeneemt. Over notenteelt wordt nu nog wel eens terughoudend gedaan. Maar met een professionelere teelt, aanpak, verwerking en afzet is er veel meer mogelijk. Daar maken wij ons hard voor. De nootboom heeft licht, lucht en liefde nodig. Chefs kunnen daarbij een handje helpen.’

Tekst gaat door onder de video.

3 notentelers in de schijnwerper

Gaston Michielsens
Met de aanplant van circa 25 hectare hazelnoten is Michielsens in één klap de grootste hazelnotenteler van het land. De van huis uit akkerbouwer heeft volgens kenners het meest moderne hazelnotenbedrijf ter wereld. Zijn bomen zijn gps-geplant en energie wordt gewonnen uit eigen windmolens en zonnepanelen. In 2025 is zijn eerste oogst te verwachten.
Danuts, Damesweg 3, 4411 SP Rilland

Harm Tuenter
Een notenveteraan mogen we met gevoel voor respect Harm Tuenter betitelen. Tuenter teelt al 30 jaar noten in zijn boomgaard ‘t Joostenhuus op de Achterhoekse zandgronden van Breedenbroek bij grensdorp Dinxperlo. Met zelfstudie groeide Harm van boer naar expert. Hij teelt verschillende rassen, sommige voor de oogst en sommige als bestuiver. Harm gebruikt biologische rundveemest als bemester en heeft een voorkeur om geen gras te gebruiken als ondergroei vanwege de mindere opbrengst van de bomen.
‘t Joostenhuus, Brokkenstraat 6a, 7084 AL Breedenbroek

Michaela van Leeuwen
Teelt op een melkveehouderij in Brummen onder de rook van Zutphen op kleigrond 35 verschillende rassen. Het verhaal begint in 2018, als ze 50 oude bomen overneemt. Aangewakkerd door kennis van WUR en allerlei projecten bij haar werkgever LTO heeft ze een soort van proeftuin rond haar huis en boerderij. Michaela teelt ruim 20 soorten walnoten op kleigrond in rivierengebied langs de IJssel. Het melkveebedrijf van haar man ‘groeide’ toekomstgericht van 180 naar 120 melkkoeien, om ruimte te maken voor bomenbouw en notenteelt.
Zuivelboerderij De Brummenaer, Cortenoeverseweg 125, 6971 JL Brummen

Lees ook:
Waar staat Nederlandse wijnbouw over vijf jaar (video uit 2020)
Interview met Simon Crone over Nederlandse wijnbouw (video uit 2017)
Dormio Wijnhotel Valkenburg hippe attractie met Nederlandse wijn (blog uit 2022)

ChefsFriends wordt mede mogelijk gemaakt door ‘De vrienden van…’: Kesbeke Fijne Tafelzuren, Bourgondisch Lifestyle, Chaîne des Rôtisseurs, Nice to Meat, Schmidt Zeevis, la Fève chocolade en desserts, Grape ‘N’ Green en R & R media en advies. Ook vriend worden? Stuur een e-mail naar richard@chefsfriends.nl of rik@chefsfriends.nl.