De Bloemendaalse Gele: kool in onzekerheid, ondanks lovende woorden

Ten westen van Haarlem maakte de Bloemendaalse Gele lang geleden plaats voor oprukkende huizenbouw. De lokale kool lijkt daarmee te verdwijnen. Nu zijn verwoede, veelal burgerpogingen bezig om de groente weer op de kaart te krijgen, net als chefs met oog voor streek- en seizoensproducten. De vraag is of deze inspanningen slagen.

De Bloemendaalse Gele is een kool die ook wel bekendstaat als Slobbekool. De kool wordt rond april en mei binnen ingezaaid, en in mei of juni buiten uitgezet. De oogst is van september tot januari. Het gaat om een zogeheten gesloten kool. De Bloemendaalse Gele is geel tot lichtgroen van kleur. De vorm varieert van spits tot bolvormig. De koolbladeren zijn fijn en sappig, en hebben een korte bereiding nodig.

De Amsterdamse teler Wim Bijma teelde jarenlang de Bloemendaalse gele kool, onder andere voor Chris Naylor, de toenmalige chef-kok van restaurant Vermeer in Amsterdam. Maar Bijma is aan het afbouwen en zag door slecht weer zijn teelt van de Bloemendaalse Gele mislukken vorig jaar. ‘Dit jaar heb ik ze nog wel in de planning, maar de vraag naar het product is onduidelijk. Zo’n 20 jaar geleden zat vergeten groente in de lift, maar mede door corona en stijgende kosten is de vraag vanuit de horeca ingezakt. Chris Naylor was als chef van het Amsterdamse restaurant Vermeer jarenlang fan mijn Bloemendaalse Gele’.

Herenboeren

Plantenkwekerij Jongerius in Houten heeft de kool in 2024 niet meer gekweekt, laat het weten. In 2023 nog wel en dat leverde het innovatieve familiebedrijf toen zo’n 60 bakken op, goed voor ruim 8.400 planten. Een van die afnemers was Herenboeren Nederland, een burgerbeweging met focus op duurzame voeding met tal van lokale telers en initiatieven. Navraag bij Herenboeren Nederland leert ons dat geen van de aangesloten boeren bij deze community nog werkt met Bloemendaalse Gele. 

Daniël Treep is verbonden aan Herenboeren Heemskerk en keek 4 jaar geleden mee toen de opstartboeren van het Heemskerkse burgerinitiatief de Bloemendaalse Gele teelden. ‘Wat ik me weet te herinneren is dat de kool het slecht deed en dat het daarna is verdwenen van ons teeltplan. Waarom de kool het toen slecht deed, weet ik niet meer. Hoeft niet perse aan de kool te hebben gelegen, het kunnen ook andere omstandigheden zijn geweest. Ik moet wel zeggen dat nu ChefsFriends erin duikt, ik wel weer enthousiast word om het weer te gaan proberen met de Bloemendaalse Gele’, aldus Treep.

Slow Food

In het boek ‘De Ark van de Smaak’ van Slow Food lezen we dat de Bloemendaalse Gele vroeger werd geteeld op de zandgronden rondom Haarlem en Bloemendaal. Daarbij wordt het gebied Houtvaart genoemd. Houtvaart is intussen de wijk Houtvaartkwartier waar huizen de zandgronden bezetten. Naast huizen maakte de Bloemendaalse Gele ook plaats voor andere, minder bewerkelijke koolsoorten. De hoogtijdagen voor de Bloemendaalse Gele lijken in de jaren 50 van de vorige eeuw te liggen, toen deze kool populair was op de Haarlemse grote markt.

Zadenleverancier De Bolster Organic Seeds uit Epe laat weten dat de zaden om de Bloemendaalse Gele te telen al 20 jaar in het assortiment zitten. En dat de afname stabiel en dusdanig groot is (zonder afzetcijfers te noemen) dat de zaden van de Bloemendaalse Gele veelal via consumenten hun weg vinden richting moestuinen.

Teler Jaap van der Boon van De Knotwilg in Zuidoostbeemster werkte maar kort met de Bloemendaalse Gele. ‘Heb denk ik 4 keer 140 plantjes gezet. Maar het plantje deed er heel lang over om een kool te worden, en dan verdien je er niets aan. Ik ben er ook mee gestopt omdat mijn leverancier hem een tijdje niet meer in het assortiment had’, aldus Van der Boon.

Chris Naylor

Chris Naylor raakte voor het eerst in aanraking met de Bloemendaalse Gele in zijn tijd als kok van Vossius in Amsterdam ruim 20 jaar geleden. ‘Er kwam een handelaar langs die rechtstreeks met producten van de boer en teler naar het restaurant kwam. Daar zag ik de Bloemendaalse Gele voor het eerst. Ik vond dat prachtig, die producten die zo van de koude grond in onze keuken kwamen. We serveerden de kool puur, als tussengerecht na het voorgerecht, alleen gestoofd met een beetje boter. Later bij Vermeer ben ik er meer mee gaan doen. Zo hadden we een gerecht met Bloemendaalse Gele en oesters’, laat Naylor weten.

Voor Naylor was de Bloemendaalse Gele een belangrijk moment om een nieuw seizoen aan te kondigen. ‘Dan begon de herfst. Het is een kool met een verhaal, het is geen massaproduct. De kool is beschermd en ik zegde mijn teler Wim Bijma altijd toe dat ik alles ging afnemen. Voor Wim was er een risico, want door klimaatverandering doet de Bloemendaalse Gele het door droogte of regen minder goed op de koude grond. Maar ik vond het belangrijk om de kool af te nemen, om zo de Nederlandse landbouw te beschermen. Je ziet sowieso dat landbouwgrond steeds meer moet wijken voor huizenbouw. We houden steeds minder ruimte over voor groenten van de koude grond, helaas.’

De kool is kwetsbaar, weet Naylor. Maar dat deert hem niet om ermee te werken. ‘Nachtvorst is slecht voor de kool en je kunt de kool niet goed bewaren. Kijk nu eens in de supermarkt, je weet nooit wanneer een spitskool is geoogst, of waar die vandaan komt als je hem in de hand hebt. De Bloemendaalse Gele moet blijven bestaan. Hij is een seizoensproduct met een verhaal’.

Foto: Rungis

Robert Kranenborg

De grote Robert Kranenborg kwam in zijn tijd als chef van het fameuze Amstel Hotel in aanraking met Slow Food, een Italiaanse beweging die inmiddels wereldwijd exposure heeft. ‘Eerlijk is eerlijk, ik had toen nog nooit van Slow Food gehoord. Maar ik vond het reuze interessant hoe die Italianen over hun producten spraken. In de jaren 90 voelde in me ambassadeur van kleine, lokale streekproducten en werkte ik graag met de Bloemendaalse Gele. Als kok ben je visueel ingesteld en viel direct de vorm en de kleur op. En het mooie is dat je allerlei technieken erop los kunt laten, traditionele technieken maar ook moderne technieken. Zo maakten wij onder andere een kooltaart, waarbij de bladeren werden geblanceerd en laagje voor laagje opgebouwd en in een taartvorm gelegd. Dan kon je er zo een taartpuntje uitsnijden. Wat ook lekker is, is de kool grillen op de barbecue, en dan met Japanse houtskooltjes omdat die minder roken.’

Bas van Kranen

Kranenborg heeft nog een boodschap aan jonge chefs. ‘De nieuwe generatie is erg van het fermenteren. Dat kan ook prima met de Bloemendaalse Gele. En de trend is dat we bewuster worden van wat we eten. Daar passen lokale, seizoensgroenten van eigen bodem prima bij. Het is eeuwig zonde als we de Bloemendaalse Gele gaan verliezen. Dat mag niet gebeuren.’

Een van die jonge chefs die bezeten is van het fermenteren van groenten in Bas van Kranen van Flore in Amsterdam. ‘Ik moet je eerlijk zeggen dat ik hem eigenlijk alleen fermenteer in Dongchimi stijl, dat is Koreaanse kimchi-stijl, maar dan minder pittig. Het is net iets smaakvoller dan gewoon zuurkool maken door toevoeging van Nederlandse gember, lenteui, kelp en parelgort’, aldus Van Kranen.

Jos Timmer van restaurant De Kas in Amsterdam werkte voorheen met de Bloemendaalse Gele, maar de laatste jaren niet meer. ‘We hebben meer spitskolen en groene kolen aangeplant in onze kas’, laat hij weten.

Lindenhoff in Baambrugge

Leverancier Lindenhoff in Baambrugge heeft de Bloemendaalse Gele al jaren in het assortiment. ‘Wij merken geen grote verschillen in vraag en aanbod de afgelopen jaren. Vergeten groenten zoals schorseneren en aardpeer zijn ooit populair geweest, daarna minder en nu wel weer. Oftewel, die hebben een geschiedenis, vandaar ook de naam vergeten groenten. Maar de Bloemendaalse Gele heeft dat minder. Deze kool is nooit echt populair geweest vroeger, en dat is jammer. De kool is lekker en delicaat. Het blad is minder stug en minder dik. Het is lastig om er een alternatief voor te vinden als er minder aanbod is. De Bloemendaalse Gele is voor ons een niche-product, maar chefs zijn er gek op. Het is geen hardloper, terwijl het wel een kool is met toekomst’, aldus Olaf de Meij van Lindenhoff Marché, de boerderijwinkel van Lindenhoff in Baambrugge.

In de regio waar de Bloemendaalse Gele zijn oorsprong vindt, regeert sinds jaar en dag restaurant De Bokkedoorns in Overveen. Chef-kok Roy Eijkelkamp werkt dan ook graag met deze groente, al stelt hij wel voorwaarden aan het gebruik van de kool. ‘Kwaliteit is voor ons het allerbelangrijkste. Dus de kool moet echt top zijn om ermee te werken. We stoven de kool licht en serveren het bij niertjes. De kool is vol van smaak, iets dieper dan veel andere koolsoorten. Wij halen de Bloemendaalse Gele bij Han de Kroon Horecavers in Haarlem, dat recent is overgenomen door Rungis’, aldus Eijkelkamp.

Conclusie

De zoektocht naar de Bloemendaalse Gele leert ons dat het belangrijk is om lokale seizoensproducten van de koude grond te eren en te waarderen. Deze kool is kwetsbaar en vindt zijn weg naar de consument mondjesmaat en regelmatig via omwegen. Dat neemt niet weg dat het van belang is om telers te vinden en te enthousiasmeren zodat er aanbod is en blijft. Aan de vraagkant is het belangrijk dat chefs de kool op de kaart blijven zetten om consumenten in aanraking te laten komen met dit seizoensproduct.

Daarnaast zijn consumenteninitiatieven om de kool te planten en te telen toe te juichen, zodat vanuit die kant vraag ontstaat. Ik het kader van duurzaamheid en gezondheid, past de Bloemendaalse Gele prima in ons eetpatroon. Supermarkten zullen zich er niet snel aan wagen omdat de aanbodkant te grillig is. Maar via markten, lokale telers en boerderijwinkels moet een Bloemendaalse Gele te scoren zijn in het seizoen. Of nog beter: probeer de kool te kweken in een moestuin om zo kennis te maken met een kool die we niet uit het oog mogen verliezen.

Bronnen:
De Ark van de Smaak in Nederland, van Slow Food
Wim Bijma van Maatschap Bijma-Meekel in Amsterdam
Plantenkwekerij Jongerius in Houten
Trudy van den Borne van Herenboeren Nederland
Daniël Treep van Herenboeren Heemskerk
De Bolster Organic Seeds in Epe
Jaap van der Boon van De Knotwilg in Zuidoostbeemster
Chris Naylor
Robert Kranenborg
Bas van Kranen van Flore
Roy Eijkelman van De Bokkedoorns
Jos Timmer van De Kas
Niels van den Berg van Rungis
Moniek Pellikaan en Olaf de Meij van Lindenhoff Marché in Baambrugge

ChefsFriends wordt mede mogelijk gemaakt door ‘De vrienden van…’: Kesbeke Fijne Tafelzuren, Bourgondisch Lifestyle, Chaîne des Rôtisseurs, Nice to Meat, Schmidt Zeevis, la Fève chocolade en desserts, Grape ‘N’ Green en R & R media en advies. Ook vriend worden? Stuur een e-mail naar rik@chefsfriends.nl.